20 jaar na 'historisch' akkoord maakt GAIA de balans op
In de aanloop naar de 169ste ditie van Waregem Koerse volgende week dinsdag maakte GAIA-voorzitter Michel Vandenbosch in Waregem de balans op van 25 jaar GAIA-impact op de hindernisrennen, van zijn eerste kennismaking met de hippodroom in 1991, de eerste actie van GAIA op Waregem Koerse in 1992 – een primeur - tot de huidige stand van zaken. Tegen de wantoestanden, die destijds in de periode 1992-1995 elke editie het leven kostten aan verscheidene renpaarden die een zware of dodelijke valpartij maakten, voerde GAIA vier jaar "GAIA-guerrilla". De dierenrechtenorganisatie botste toen op verregaande, bedenkelijke maatregelen, die destijds door het lokale gemeentebestuur tegen GAIA getroffen werden (o.a. actieverboden, BOB-infiltratie) - de Britse kwaliteitskrant The Daily Telegraph sprak toen zelfs van een soort spionagethriller met "Le Carré Touch”.
De onthullingen en aanklachten van GAIA leidden in 1996 tot een akkoord tussen GAIA en de organisatoren, dat in de pers destijds als "historisch" bestempeld werden. Het akkoord kwam tot stand nadat GAIA in 1995 de dood van vijf renpaarden onthulde en de toenmalige voorzitter van Waregem Koersecomité, de legendarische Baron Jean Casier, Michel Vandenbosch uitnodigde tot een gesprek om uit de impasse te geraken. GAIA was er overigens in geslaagd om enkele belangrijke sponsors te doen stoppen met het evenement verder te steunen. Het nieuws sloeg in West-Vlaanderen in als een bom. De krantenkoppen logen er niet om: "GAIA wint Waregem Koerse, GAIA en Waregem Koerse roken de vredespijp". GAIA stelde zich niet tevreden met schone schijn. De veranderingen die overeengekomen waren, gingen dan een paar cosmetische aanpassingen:
- dodelijke hindernissen verdwenen uit het parcours,
- andere werden vergemakkelijkt,
- van de 11 hindernissen bleven er 8 over,
- de selectiecriteria voor de renpaarden werden strenger, wat het aantal deelnemers per ren gevoelig deed dalen
- de vrachtwagen van paardenslachthuis Chevideco, die voorheen langs de renbaan klaarstond, werd geweerd, - paarden, die een zware of fatale kwetsuur hadden opgelopen mochten niet langer gekeeld worden en naar het slachthuis vervoerd worden,
- startpremies werden afgeschaft,
- dr. François Sivine, een door GAIA gemandateerde dierenarts, docent en paardenexpert, nam voortaan deel aan de beduidend strengere veterinaire keuring van de paarden, en
- aan elke hindernis konden waarnemers van GAIA postvatten met camera's.
- na elke editie volgde een evaluatie
De volgende jaren kwamen er nog aanpassingen: de hagen werden van dikke takken ontdaan of vervangen om valpartijen te voorkomen. Jockey 's kregen instructies om de zweep reglementair en niet met geweld te hanteren en hun paard te doen stoppen indien het dier te vermoeid bleek of weigerde een hindernis te springen. Tegen nodeloze risico's met loslopende paarden, die hun jockey hadden afgeworpen, werden langs het hele parcours running rails, stevige afrasteringen aangebracht. De eerste vijf jaar verliep alles vrij behoorlijk. Tot 2002, toen de dierenartsen beslisten de Franse volbloed Noisetier, 6 jaar, te doen inslapen. Het paard had na een zware valpartij bij een sprong over de Open Ditch een onherstelbare beenbreuk opgelopen. Tussen 2002 en 2015 overleefden acht paarden hun ren niet. GAIA bleef aandringen op extra aanpassingen. Voor rennen van 2010 werd de hindernis Brook, die ondanks een eerdere aanpassing nog te gevaarlijk bleek, verbeterd op vraag van GAIA. Tijdens die editie liep Prairie Spirit een nekbreuk op en jockey Pascal Allaert werd in coma afgevoerd naar het ziekenhuis. Ook de Open Ditch werd aangepast: de harde plastiek afzetbalk, waardoor de paarden dikwijls bleven haperen of hun evenwicht verloren met een al dan niet zware valpartij als gevolg, werd omzwachteld en veel veiliger gemaakt, zacht meeverend en toch stevig. De afzetbalk aan andere hindernissen werd eveneens omzwachteld. Alle veranderingen op vraag van GAIA wierpen vruchten af.
Desondanks zijn de hindernisrennen (nog) niet veilig genoeg. In de twee decennia sinds het akkoord van 1996 overleefden acht paarden hun hindernissen niet. Dat is bijna 1 paard dood om de twee edities. "Dat is van het slechte teveel”, benadrukt Michel Vandenbosch. "De tijd van voor 1996, in de prehistorie, toen vier, vijf paarden die over de vier hindernissen bekeken in hooguit 20' tijd sneuvelden op Waregem Koerse, is gelukkig voorbij. Maar ook al is het dodentol lang niet meer zo hoog en de kwaliteit van de paarden, die in totaal met een flink aantal minder aan de start komen (gewoonlijk minder dan 40 in plaats van de tachtig tot zelfs 85 tot in de eerste helft van de jaren negentig) zienderogen toegenomen zonder dat het sportieve niveau eronder lijdt, ook 1 renpaard dat WK niet overleeft is er 1 teveel. Want dat wijst erop dat het dier een beproeving onderging, die het niet aankon. En dat is strikt genomen een inbreuk op de dierenwelzijnswet (art. 1, art. 35, • 5).
In 2015 viel nog een dodelijk slachtoffer te betreuren onder de paarden: Anata, een Franse merrie van 5 jaar.
Na evaluatie kwamen GAIA en de organisatoren nog twee nieuwe aanpassingen bovenop de reeds ingevoerde overeen: vanaf 2016 zullen de paarden in de Prijs Baron Casier de Ierse Berm slechts 1 x ipv 2x nemen en vanaf volgend jaar worden de selectiecriteria voor deze renpaarden strenger. Er is zeker nog potentieel voor veranderingen, indien zou blijken - hopelijk niet - dat ook met de nieuwe aanpassingen de hindernisrennen nog altijd onvoldoende veilig zijn voor de paarden (én de jockey's).
De risicofactoren zoveel mogelijk tot nul herleiden, blijft als basisprincipe gelden. Te snel wordt geopperd dat een zware kwetsuur met fatale afloop aan toeval te wijten is. GAIA heeft die mythe al meermaals doorprikt. Maar als zou blijken dat WK ondanks alle aanpassingen en veranderingen paardenlevens blijft eisen, dan rijst een groot probleem. Dan rijst de vraag: kunnen de hindernisrennen in hun huidige vorm nog wel blijven doorgaan? Want wat het risico op dode paarden betreft, hanteert GAIA de zero-tolerance-norm.
"Hopelijk wordt dit geen inconvenient truth," besluit Michel Vandenbosch. "Hoe dan ook, er is zeker nog potentieel voor veranderingen, indien zou blijken - hopelijk niet - dat ook met de nieuwe aanpassingen de hindernisrennen nog altijd onvoldoende veilig zijn voor de paarden (én de jockey's). Er is nog ruimte voor bijkomende veranderingen en aanpassingen. Op die ingeslagen weg zetten we verder in."